آموزش نسب P/E

P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از ابزارهای قدیمی و عموما پر استفاده به منظور ارزش ‌گذاری سهام است. هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است؛ اما تفسیر آن عملا دشوار می‌نماید. در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان‌های دیگر کاملا بی معنا جلوه می‌کند. از این رو، غالبا سرمایه‌گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می‌گیرند و در تصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می‌دهند.

نسبت P/E

P/E خلاصه شده نسبت قیمت سهم (P مخفف Price) به درآمد هرسهم (EPS مخفف Earning Per Share) است. همانطور که از نام آن مشخص است برای محاسبه P/E ، قیمت فعلی سهم را بر درآمد هر سهم (EPS) تقسیم می‌کنید.

درآمد هر سهم (EPS)/قیمت سهم در بازار= P/ E

اغلب محاسبه نسبت P/E براساس سود محقق شده‌ای است که در آخرین گزارش سالیانه ذکر می‌شود. گاهی مقدار EPS موجود در فرمول P/E را EPS تقریبی و پیش‌بینی شده سال آینده در نظر گرفته می‌شود که به “پیش‌بینی درآمد هرسهم سال مالی” آینده نیز مشهور است. همچنین ممکن است برخی براساس EPS دو فصل گذشته (۶ ماه گذشته)، EPS آینده را تخمین می‌زنند و P/E را با این مقدار محاسبه می‌نمایند.
اختلاف چندانی بین این متغیرها وجود ندارد. اما مهم است بدانید که در محاسبه با روش اول، شما از اطلاعات تاریخی واقعی سهم استفاده می‌کنید، در صورتی‌که در پیش‌بینی EPS ماه‌های آینده براساس EPS ماه‌های قبل، الزاما تخمین‌ها دقیق و کامل نیست.

در شرکت‌هایی که سودده نیستند و EPS منفی دارند، وضعیتی چالش‌برانگیز برای محاسبه P/E به وجود می‌آید و نظرات مختلفی برای محاسبه P/E در این موارد وجود دارد. برخی بر این باورند که باید P/E را منفی حساب کرد، برخی اعتقاد دارند باید P/E صفر به سهم داده شود، در حالی که بسیاری از افراد دیگر، اینطور محاسبه می‌کنند که P/E اصلا برای این سهم وجود ندارد.

متوسط P/E کل بازار بورس نیز قابل محاسبه است که در کشورهایی مانند آمریکا بین ۱۵-۲۵ در نوسان است ولی این مقدار در بورس ایران بسیار کمتر و معمولا بین ۱۰-۴ است. نوسانات موجود در P/ E بطور قابل ملاحظه‌ای به وضعیت اقتصادی نظیر تورم بستگی دارد. از طرفی نسبت P/E  بین صنایع و حتی شرکت‌ها می‌تواند اختلاف زیادی داشته باشد.

انواع نسبت های P/E و روش های محاسبه آنها

نسبت P/E دنباله دار: معمول ترین روش محاسبه نسبت P/E می باشد که قیمت روز سهام و EPS تحقق یافته در آن محاسبه می شود و بیشتر نشان دهنده ی سابقه سهم است و موارد زیادی درمورد آینده به تحلیل گر نمی گوید.

نسبت P/E برآوردی: در این روش قیمت روز سهام تقسیم بر EPS پیش بینی می شود و نسبت P/E پیش بینی یا برآوردی محسوب می شود که برای تحلیل های یک ساله و آینده شرکت کاربرد دارد.

نسبت P/E میانگین: در این روش هم قیمت سهام به روز محاسبه می شود اما EPS از میانگین سود تحقق یافته ۶ ماه گذشته و EPS پیش بینی ۶ ماه آینده تشکیل می شود تا از مزایای تحلیل های گذشته و آینده برای تحلیل گر استفاده داشته باشد.

نکته مهم: در محاسبات این نسبت ها بهتر است معامله گر خود به محاسبه EPS و پیش بینی آن بپردازد زیرا روش های متفاوت حسابداری و قانونی موجب تفاوت زیاد EPS ها و طبیعتا در نسبت P/E می شود.همچنین محاسبه و پیش بینی EPS توسط معامله گر کمک زیادی برای ارزش گذاری درست قیمت و خرید به موقع سهام می کند و سود خوبی را برای معامله گر به ارمغان می آورد.

کاربرد P/E

به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می گویند. به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۵۰ باشد بدین معنی است که سرمایه گذاران حاضرند ۵۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم (که شرکت تولید می کند) بپردازند.

۱- رشد سود : با وجودی که EPS موجود در نسبت P/E براساس درآمد ناشی از ۴ فصل گذشته سهم محاسبه می‌شود، نسبت P/E چیزی بیشتر از یک معیار برای عملکرد گذشته شرکت است و به نوعی انتظارات سرمایه‌گذاران برای رشد یک شرکت را نیز نشان می‌دهد.
به یاد داشته باشید، قیمت سهام منعکس‌کننده طرز فکر سرمایه‌گذاران نسبت به ارزش این سهم است و رشد آینده سهم نیز در قیمت سهام لحاظ شده است. در نتیجه، یک راه بهتر برای تفسیر نسبت P/E این است که این نسبت را یک بازتاب از خوش‌بینی نسبت به آینده و سودآوری شرکت بدانیم.
اگر یک شرکت نسبت P/E بالاتر از بازار یا متوسط صنعت داشته باشد، به این معنی است که بازار انتظار بزرگی از این شرکت در طی ماه‌ها و سال‌های آینده دارد. یک شرکت با P/E بالا در نهایت مجبور خواهد شد تا سودآوری خود را به‌طرز چشم‌گیری افزایش دهد یا اینکه نیاز است تا قیمت سهم شرکت کاهش یابد.

۲- ارزانی یا گرانی: استناد به نسبت P/E در مقایسه با در نظر گرفتن ارزش بازاری سهام به تنهایی، معیار اندازه‌گیری بهتری برای ارزش سهام  محسوب می‌شود (در نظرگرفتن قیمت و EPS با هم (P/E) بهتر می‌توانند ارزش سهام را نشان دهند تا توجه صرف به قیمت سهم). برای مثال اگر همه متغیرها را ثابت در نظر بگیریم، یک سهم ۱۰۰۰ تومانی با P/E برابر با ۲۵، گران‌تر از سهمی با قیمت ۴۰۰ تومان و P/E برابر ۸ است. البته توجه داشته باشید که محدودیت‌هایی در این نوع از تحلیل وجود دارد و شما نمی‌توانید نسبت P/E دو شرکت مختلف را با هم مقایسه کنید تا بدانید کدامیک ارزش بیشتری دارد.

بالا یا پایین بودن P/E به دو عامل اصلی بستگی دارد:

۱- نرخ رشد شرکت: سرعت رشد شرکت در گذشته چقدر بوده است و آیا انتظار می‌رود در آینده این سرعت رشد، افزایش یابد یا حداقل ادامه پیدا کند؟ وقتی یک شرکت در گذشته نرخ رشد ۵ درصدی داشته و هنوز یک P/E بسیار بالا دارد، مشخص می‌شود که چیزی در این میان درست نیست. اگر نرخ رشد پیش‌بینی شده، نسبت P/E را توجیه نکند، بنابراین ممکن است سهام بیش از ارزش خود قیمت‌گذاری شده باشد. در این شرایط، تمام کاری که می‌توانید انجام دهید این است که نسبت P/E را براساس EPS برنامه‌ریزی شده (پیش‌بینی شده) محاسبه کنید.

۲- صنعت: مقایسه شرکت‌ها تنها در صورتی مفید است که هردو شرکت در یک صنعت باشند. برای مثال، مقایسه P/E شرکتی که در صنعت پتروشیمی ایران فعال است با شرکتی که در گروه خودروسازان قرار دارد اشتباه است. چون چشم انداز، پایداری رشد و سود در صنعت، سریع یا کندبودن تغییرات و سایر موارد در صنایع با هم متفاوت است. بنابراین لازم است شرکت‌های با رشد زیاد را با سایر شرکت‌ها در همان صنعت یا با متوسط صنعت مقایسه کرد.

مقایسه ی نسبت P/E شرکت ها

P/E تاریخی: در این روش نسبت P/E یک شرکت به نسبت P/E خود در سال های گذشته مقایسه می شود که بسته به نرخ رشد سود سازی و روند آن سنجیده می شود.

P/E مقایسه ای: در این روش نسبت P/E دو شرکت متفاوت با یکدیگر مقایسه می شوند.در این مقایسه بسته به سابقه شرکت و برنامه های توسعه و توانایی آن در اجرا و سودسازی شرکت ها مقایسه می شوند.

P/E میانگین صنعت: در این روش P/E شرکت با P/E صنعتی که در آن فعالیت می کند سنجیده می شود.مقایسه ی نسبت P/E  با میانگین صنعت ۳ حالت دارد که یا بیشتر است یا هم تراز است و یا کمتر است. اگر اختلاف عدد P/E  با میانگین صنعت کمتر از ۱ باشد هم تراز محسوب می شود مگر نه یا بزرگتر است یا کوچکتر.

دام های کاربرد P/E

حسابداری

سود یک اندازه حسابداری است که در محاسبه اش از اقلام غیرنقدی نیز استفاده می‌شود. معیارهای اندازه گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP ) مقرر می شوند. این اصول در گذر زمان تغییر می کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است.

از این رو محاسبه سود ( EPS) بسته به چگونگی دفترداری و حسابداری می تواند به صورت های متفاوت ارائه شود. در نتیجه مقایسه سودها (EPS ها) با یکدیگر گاهی به مقایسه سیب و پرتقال می ماند.

تورم

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می کند طبعاً کالاها و هزینه های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت ها کم نمایی می شود. بنابراین در زمان های تورمی P/E ها عموماً پایین تر می آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می بیند.

بررسی P/E همانند تمامی نسبت ها در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است. تورم این بررسی را دشوار می کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده مندی کمتری برخوردارند

تفسیری دیگر

P/E پایین لزوماً بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است. بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده نزدیک با مشکل روبه رو خواهد شد. سهمی که قیمتش پایین می آید معمولاً دلیلی دارد.

عمده ترین دلیلش این است که سود شرکت کمتر از سود انتظاری اش خواهد بود. این مسئله P/E دنباله دار بازتابی ندارد مگر آن که سود در عمل نیز محقق گردد.

تنها به اتکای P/E سهام معامله نکنید

یکی از اشتباهات رایجی که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای مرتکب می‌شوند خرید سهام صرفا” به دلیل P/E بالا یا پایین آن است. توجه کنید که ارزش‌یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای مانند P/E ساده‌انگارانه و نادرست است. با وجودی‌ که P/E بالا ممکن است به معنی این باشد که قیمت سهام بیشتر از ارزش  آن است، هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا” به سرعت پایین بیاید. از سمت دیگر، توجه کنید که حتی اگر قیمت یک سهم زیر ارزش خود باشد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید.تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده‌تر از دانستن چند نسبت ساده است. به‌ خاطر داشته باشیم نسبت P/E هر چند قطعه‌ای از پازل ارزش‌گذاری سهام است اما تمام آن نیست.

نکات و نتایج مهم در مورد نسبت P/E :

همانطور که بیان شد پی بر ای نسبتی است که از تقسیم ارزش بازاری سهم یا همان قیمت روز سهم (Price) به سود هر سهم ( EPS ) به دست می‌آید.
با توجه به اینکه EPS مقدار درآمد هر سهم را مشخص می‌کند، معیاری برای سودآوری شرکت به حساب می‌آید.
نسبت P/E  از نظر تئوریک بیان کننده این موضوع است که سرمایه‌گذار تمایل دارد در ازای یک واحد سود، چند واحد پول بپردازد و از منظر دیگر این نسبت بیانگر دید سرمایه‌گذاران (خوش‌بینی یا بدبینی) نسبت به رشد شرکت در آینده است.
در میان دو عدد “ارزش بازاری سهم” و “P/E”، نسبتP/E گزینه مناسبتر و شاخص بهتری برای ارزش‌گذاری سهام به شمار می‌آید.
زمانی که شرایط اقتصادی کشور با تورم شدید همراه است، P/E شرکت‌ها و صنایع دستخوش تغییرات کاهشی خواهد شد.
تغییرات موجود در اصول حسابداری و متعاقب آن روش‌های متفاوت در محاسبه سود EPS موجب می‌شود تحلیل این نسبت (P/E) با دشواری‌هایی همراه است.
استناد به نسبت P/E به تنهایی به هیچ عنوان معیار مناسبی برای انجام معاملات نبوده و لازم است این معیار با مواردی همچون نرخ رشد صنعت در نظرگرفته شود.
نسبت P/E می‌تواند از EPS سال مالی قبل یا EPS پیش‌بینی شده سال مالی آینده و یا میانگین این دو محاسبه شود.
پایین بودن مقدار P/E می تواند علل و تفاسیر متعددی داشته باشد.